Küçük Mehmet Talat Bey (Muşkara) yani Nevşehirlidir. İttihat ve Terakki’nin kurucularından, Dahiliye Nazırı ve Sadrazam Talat Paşa ile karıştırılmaması için “Küçük Talat” olarak bilinmektedir.
Babası Ziya Bey Alman asıllıdır. Ailesi küçük yaşta onu Türk okuluna vermiş, orada Müslüman olarak Ziya adını almış. Annesi, Trablusgarp’ta sürgün olan Vali Bedri Paşa’nın eşinin evlatlığı Rum dönmesi İclal Hanım’dır. Küçük Talat Bey’in hanımı Dr. Reşit Bey’in kızı Nimet Şehingiray ile evlendi. Muşkaralar Ailesi 7 kardeştir.
Ziya Bey, kolağası iken 1911’de Trablusgarp Savaşı’nda Mustafa Kemal’le aynı cephede görev yaptı.
Muşkara Ailesi: Oğuz boylarından olan ataları, Kağan Han’la birlikte Anadolu’ya gelen ve Muşkara’nın (Nevşehir) Narlıca (Nar olmalıdır) Mahallesi’ne yerleştirilen yedi boydandır.
1902 yılında Nevşehir’den İstanbul’a göçer, Beşiktaş Akaretler’e yerleşir. Talat Bey -o dönemde askeriyede adet olduğu üzere ailesinin yaşadığı semtin adıyla, “Beşiktaş” lakabıyla anılır. İstanbul’da kaldığı yıllarda Yüzbaşı iken subaylar üç ay maaşlarını alamaz. Bunun üzerine Yıldız Sarayı’na, padişaha hitaben bir telgraf yazar: “Biriken maaşların bir an önce ödenmesini arz ederiz.” Altındaki imza; Yüzbaşı Mehmet Talat Beşiktaş’tır.
Beşiktaş’ta, çok önemli bir komşuları vardır: Atatürk’ün annesi Zübeyde Hanım. Mehmet Talat Bey’in Mustafa Kemal ile tanışıklıkları Harbiye’de sınıf ve sıra arkadaşı olmasıyla başlamıştı.
Küçük Mehmet Talat (Muşkara) Bey, 1918’den önce İttihat ve Terakki’ye 1908’den önce girmişti. İstiklal Mahkemeleri’nde yargılandı. II. Meşrutiyet’ten sonra İttihat ve Terakki’nin Aydın Vilayeti Müfettişi olarak İzmir’e geldi. 1913 yılında İttihat ve Terakki’nin kongresi sonrası, Cemiyet’in genel merkez üyesi olarak seçildi ve İzmir’den ayrıldı, İstanbul’a gitti.
Küçük Talat Bey, Ziya Gökalp ile birlikte Cemiyet’in yayın işleri ile görevlendirildi. Yayınladıkları Hak gazetesi vasıtasıyla gençleri İttihatçılık ülküsü etrafında toplamaya çalıştı.
Küçük Talat Bey’in iyi bir subaydı. Cemiyet’in isteği üzerine ordudan ayrıldı. Dirayetli biri olduğundan İzmir ve çevresinde İttihat ve Terakki
Cemiyeti teşkilatını teftiş etmek ve genel merkezle teşkilat arasında temas gördüğü ileri sürülmektedir.
Atatürk’e düzenlenen İzmir Suikastı girişimi nedeniyle İstiklal
Mahkemesi’nde yargılanır. Kendi ifadesine göre; Talat Bey motora kadar Abdülkadir Bey ile gelmiş ancak geri dönmüştü.
Küçük Talat Bey, İstanbul’da saklanırken tutuklandı. Ancak 8 Ağustos 1919 gecesi, Halil Kut Paşa ile birlikte hapis oldukları Bekirağa bölüğünden kaçtı. Küçük Talat Bey, Halil Bey’le birlikte Erzurum’a giderek Kazım Karabekir’in karargahında 7-8 gün kaldıktan sonra Kafkasya’ya geçti. Kafkasya’ya geçmesi Atatürk’ün izin vermesiyle gerçekleşmişti.
Azerbaycan’da kurulan Türkiye Komünist Partisi ‘nde İttihatçılar arasında Halil Kut Paşa ve Küçük Talat Bey’de bulunmaktadır. Mustafa Suphi, Partisinden bazı İttihatçıları atar. Atılanlar içinde Halil Paşa ve Küçük Talat Bey’de vardır.
Enver Paşa ve Halil Bey, Kazım Karabekir Paşa’ya mektup yazarlar. Mektuplarında Küçük Talat’ın ailesini görmek için Anadolu’ya geleceği söz edilir. Küçük Talat Anadolu’ya doğru yola çıkar. Amacı Anadolu’nun durumunu anlamaktır
Erzurum’a gelir. Yanında Nail Bey de vardır. Birlikte Kazım Karabekir’i ziyaret ederler. Bolşeviklik hakkında bilgi verirler. Erzurum’dan Trabzon’a geçerler. Trabzon’a geldiklerinde Bolşevik oldukları gerekçesiyle kente sokulmak istenmezler. Bir tanıdığı vasıtasıyla ailesini Trabzon’a yerleşir. Daha sonra Trabzon’dan İstanbul’a geçmek ister.
Bir referansla İtalyan Konsolos katibinden sağlanmış İtalyanca yazılmış bir tavsiye mektubu vardır. Mektupta “Talat Bey İstanbul’a gidiyor. Kendisine kolaylıklar gösteriniz.” Zorda kalınca mektubu gösterecektir.
İstanbul’da bir müddet kalır. Ancak İstanbul’da tutuklanma endişesi, tehlikesi vardır. Tekrar Moskova’ya gitme kararı alır. Trabzon’a gelir. Bu sırada kendisine bir mektup verilir. Mektup Mustafa Kemal’den gelmiştir ve mektupta iyi niyetler iletilmektedir.
Gitmeler gelmeler, nedeniyle yerleşik hayata geçememek Küçük Talat Bey’i çok yormuştu. Siyasetten uzaklaşmak ve düzenli bir hayat kurmak istiyordu. “İzmir Müskirat Fabrikası” olarak tescil edilen Fabrikanın işletmeciliğini aldı. 1926 yılı başında üretime geçen ve sonra adı “Türk Alkol Fabrikası, Küçük Talat, Bayraklı, İzmir” olarak yeniden tescil edildi. Fabrikada likör ve rakı da üretildi.
Küçük Talat Bet fabrikadan kazandığı paralarla İzmir’de bir ev satın aldı. Evine gelen konukları arasında Vali Kazım Dirik, Behçet Uz, Yahya Kemal, Hariciye Vekili Tevfik Rüştü ve İktisat vekili Celal (Bayar) beyler vardı. Daha sonraki yıllarda tanınan başka sanatçı ve siyasetçiler de evinin konukları arasında yer aldı.
Fabrika kapanmıştı. Küçük Talat Bey; Şark Sanayi, Etas, Güven Sigorta, Esnaf ve Ahali Bankası’nda çalıştı.
1911’de İzmir’de Milli Kütüphane kurulur. Kütüphaneye gelir sağlamak istenir. Kütüphaneye destek olmak için Küçük Talat Bey kütüphaneye büyük emekleri geçen Mehmet Celal Saygun Bey’e yardım eder. Matematik öğretmeni olan Mehmet Celal Saygın Bey Adnan Saygun Bey’in babasıdır ve Nevşehirlidir. Kütüphaneye kitap desteğinde bulunan tanınmış simalar arasında Küçük Talat Bey’de bulunmaktadır.
Ziya Gökalp’in öncülüğünde 12 Temmuz 1917’de haftalık olarak Yeni Mecmua isimli dergi yayınlanmaya başlar. Yeni Mecmua; bilim, sanat ve edebiyat dergisidir. Dergi; Osmanlı kültür ve tarihini de dikkate alan bir anlayışla çıkmaya başlar.
Dergide; Yahya Kemal Beyatlı, Ahmet Ağaoğlu, Refik Halit Karay, Fuat Köprülü, Ahmet Refik Altınay ve Ömer Seyfettin gibi devrin önemli fikir adamları da vardır.
Dergisin sahibi ve sorumlu müdür Küçük Talat Bey görülmekle birlikte derginin yayın politikasına karışmaz. Yahya Kemal, mecmuaya destek veren Küçük Talat Bey ile ilgili şunları söyler: “Yeni Mecmua’ nın idaresini eline aldı. Bizim ilk içtihadımızın zıddına olarak, hükümetin muaveneti ile mecmuayı çıkarmağa başladı, büyüttü, güzelleştirdi, bu suretle Türk edebiyatına hizmet etti.”
23 Ağustos 1926 günü Savcı Necip Ali Bey’in okuduğu iddianamede “Genel merkez üyelerinden Küçük Talat Bey, savaş zamanında iaşe işlerine karışmayıp Yeni Mecmua’sıyla gençliğin fikri gelişimine katkıda bulunmuştur. Batum’dan gelerek ülkede örgütlenmeye çalışmışsa da Trabzon’dan çıkarıldıktan sonra hiçbir siyasi çalışmasına rastlanılmamıştır. İstanbul toplantılarına katılmadığı gibi İzmir’de siyaset yerine ticaretle uğraşmıştır.” Görüşünü açıkladığı; Mustafa Kemal’in Harbiye’de sınıf ve sıra arkadaşı olduğu, yurtdışına giden İttihatçıların kendi aralarında kullandıkları kod adı “Şadi Bey” olan Küçük Talat Bey Ankara yargılamalarında beraat edenler arasındaydı.
Küçük Talat Bey, nüfuz sahibi ittihatçı olduğundan 1950’lere kadar yaşadığı öne sürülür İzmir Karşıyaka’da köşkte oturuyordu.1959’da ölmüştür.
Oğlu Turan Muşkara’nın “İzmir ve Karşıyaka Anıları” kitabı yazarıdır.
KAYNAKLAR:
1- Küçük Talat Bey, Yavuz Özmakas
2.İzmir Life Dergisi